Για τη βιβλιοθήκη γράφει ο Ουμπέρτο Έκο...

Για τη βιβλιοθήκη γράφει ο ΟυμπέρτοΈκο….

Μοιάζει προφανές, αλλά η Βιβλιοθήκη δεν είναι απλώς ένα άθροισμα βιβλίων, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός με αυτόνομη ζωή. Να εξηγήσω τι εννοώ. Πιστεύω ότι έχει τύχει σε όλους όσοι έχουν στο σπίτι τους έναν επαρκή αριθμό βιβλίων, να ζουν επί χρόνια με τύψεις επειδή δεν διάβασαν κάποια απ’ αυτά, να κοιτάζουν τα ράφια σαν να θέλουν να υπενθυμίσουν στον εαυτό τους το αμάρτημα της αμέλειάς τους.
Αυτό συμβαίνει ακόμη περισσότερο με μια βιβλιοθήκη σπάνιων βιβλίων, να υπενθυμίσω ότι υπάρχουν βιβλιόφιλοι που συλλέγουν βιβλία με εξαιρετικά όμορφο δέσιμο.

Ωστόσο τυχαίνει πού και πού να παίρνουμε στο χέρι μας ένα απ’ αυτά τα παραμελημένα βιβλία, να αρχίζουμε να το ψευτοδιαβάζουμε και να συνειδητοποιούμε ότι ήδη ξέρουμε όσα λέει. Αυτό το παράξενο φαινόμενο έχει τρεις λογικές εξηγήσεις. Η πρώτη είναι ότι, έχοντας αγγίξει πάμπολλες φορές μέσα στα χρόνια το εν λόγω βιβλίο, για να το μετακινήσουμε, για να το ξεσκονίσουμε, έστω και για να το κάνουμε στην άκρη για να πιάσουμε ένα άλλο, ένα μέρος του μεταδόθηκε από τις άκρες των δαχτύλων στον εγκέφαλό μας μέσω της αφής, σα να ήταν γραμμένο σε σύστημα Μπράιγ! Η δεύτερη εξήγηση είναι πως δεν είναι αλήθεια ότι αυτό το βιβλίο δεν το έχουμε διαβάσει∙ κάθε φορά που το μετακινούσαμε, του ρίχναμε μια ματιά, ανοίγαμε τυχαία μια σελίδα, και κάτι στη γραφιστική του σύνθεση, κάτι στην υφή του χαρτιού ή στα χρώματα, μας μιλούσε, κι έτσι λίγο λίγο το μυαλό μας απορρόφησε μεγάλο μέρος αυτού τουβιβλίου. Η τρίτη εξήγηση είναι ότι, καθώς περνούσαν τα χρόνια, διαβάζαμε άλλα βιβλία που μιλούσαν γι’ αυτό κι έτσι χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, μάθαμε τι έλεγε (είτε πρόκειται για έναπασίγνωστο βιβλίο, είτε για ένα κοινότοπο βιβλίο, με ιδέες τόσο συνηθισμένες ώστε να τις συναντάς συνεχώς αλλού).

Στην πραγματικότητα, πιστεύω ότι ισχύουν και οι τρεις εξηγήσεις. Ο συνδυασμός αυτών των στοιχείων δένει θαυμαστά και όλα μαζί συντελούν ώστε να μας γίνουν οικείες εκείνες οι σελίδες που, αν θέλουμε να είμαστε σχολαστικοί, δεν διαβάσαμε ποτέ.

Φυσικά, ο βιβλιόφιλος είναι εκτεθειμένος στους κινδύνους του βλάκα που μπαίνει στο σπίτι του, βλέπει τη βιβλιοθήκη και αναφωνεί : «Τι πολλά βιβλία!!! Τα έχεις διαβάσει όλα;;» Μπροστά σ’ αυτή την ερώτηση υπάρχουν, κατά τη γνώμη μου, τρεις τυποποιημένες απαντήσεις. Η πρώτη μπλοκάρει τον επισκέπτη και είναι :«Δεν έχω διαβάσει κανένα, τα έχω μόνο για αισθητικούς λόγους». Αυτή η απάντηση ευχαριστεί τον ενοχλητικό, ο οποίος νιώθει ανώτερος, και δεν βλέπω γιατί να του κάνουμε αυτή τη χάρη.

Η δεύτερη απάντηση βάζει τον ενοχλητικό σε μια θέση κατωτερότητας και είναι : «Και πολύ περισσότερα, κύριε, πολύ περισσότερα απ’ αυτά που βλέπεις». Η τρίτη είναιμια παραλλαγή της δεύτερης και τη χρησιμοποιώ όταν θέλω να κατακρημνίσω τον επισκέπτη μου σε μια οδυνηρή έκπληξη. «Όχι», του λέω, «αυτά που έχω διαβάσει τα έχω στο πανεπιστήμιο∙ τούτα εδώ πρέπει να τα διαβάσω μες στην άλλη βδομάδα». Καθώς η βιβλιοθήκη μου στο γραφείο διαθέτει περί τους 30.000 τόμους, ο δύστυχος επισκέπτης προσπαθεί μονάχα να επισπεύσει την αναχώρησή του προφασιζόμενος διάφορες ξαφνικές υποχρεώσεις.

Αυτό που ο κακομοίρης δεν ξέρει είναι ότι η βιβλιοθήκη δεν είναι απλώς ο χώρος της μνήμης σου, όπου φυλάσσεις τα όσα έχεις διαβάσει, αλλά και ο χώρος της καθολικής μνήμης, όπου κάποτε, μπορείς να διαβάσεις και αυτά που διάβασαν άλλοι πριν από σένα.

Ένας αποθηκευτικός χώρος όπου εντέλει όλα μπλέκονται και φέρνουν ζαλάδα, ένα κοκτέιλ λόγιων μνημών, αλλά τι σημασία έχει;; Να το ουσιαστικό περιεχόμενο μιας βιβλιοθήκης:

Ω κοινόν αυτάδελφον, Ισμήνης κάρα∙ Ερχόμαστε από μία σκοτεινή άβυσσο, καταλήγουμε σε μία σκοτεινή άβυσσο∙ Φιλοκαλούμεν γαρ μετ’ ευτελείας∙ Οι μύκητες είναι ευκαρυωτικοί οργανισμοί∙ Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας! Ο νόμος της παγκόσμιας έλξης ….Ω υπερωκεάνειο, που τραγουδάς και πλέχεις∙ Πυθαγόρειο θεώρημα∙ Η αλληγορία του σπηλαίου∙ Βασιλιάς Ληρ∙ Μικρασιατική καταστροφή ………….

Επιτρέψτε μου να κλείσω αυτές τις σκέψεις μου, θέτοντάς τες υπό την αιγίδα της υγιούς βιβλιοφιλίας:

«Τα βιβλία μάς τέρπουν όταν μας χαμογελά η τύχη και μας παρηγορούν στις θύελλες της ζωής. Οι τέχνες και οι επιστήμες που οι αρετές τους γίνονται αντιληπτές από πολύ κόσμο, βασίζονται στα βιβλία. Μέσα από τα βιβλία φτάνουμε στις κορυφές καιδιεισδύουμε στις αβύσσους, γνωρίζουμε τα είδη των ψαριών κι αυτά των πουλιών, διακρίνουμε τις ιδιότητες των ποταμών, των πηγών και των διάφορων τόπων∙ μαθαίνουμε τις ιδιότητες των βοτάνων και των φυτών καιπληροφορούμαστε όλη τη γενεαλογία του Ποσειδώνα, της Δήμητρας ή του Πλούτωνα. Κι αν θέλουμε να μάθουμε τους κατοίκους του ουρανού, πετάμε πάνω απ’ τον Όλυμπο,τους πλανήτες και τους κύκλους του ήλιου. Πλησιάζουμε στο απώτατο στερέωμα, πληροφορούμαστε για τον ανταρκτικό πόλο καιθαυμάζουμε τον λαμπερό Γαλαξία. Με τα βιβλία επικοινωνούμε με τον φίλο και τον εχθρό. Το βιβλίο έχει πρόσβαση στα ενδιαιτήματα των ισχυρών, όπου ποτέ αλλιώς δεν θα ακουγόταν η φωνή του συγγραφέα του» .

Τι όμορφο που είναι ένα βιβλίο, που επινοήθηκε για να πιάνεται στο χέρι, ακόμη και στο κρεβάτι, ακόμη και μέσα σεμια βάρκα, ακόμη κι εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρικές πρίζες, ακόμη κι αν έχει αποφορτιστεί κάθε μπαταρία, και αντέχει τα σημάδια και τα τσαλακώματα, μπορεί να αφεθεί να πέσει καταγής ή να παραιτηθεί ανοιγμένο στο στήθος ή στα γόναταόταν μας παίρνει ο ύπνος, μπαίνει στην τσέπη, καταγράφει την ένταση, την επιμονή ή τον ρυθμό των αναγνώσεών μας, αν φαίνεται πολύ καινούριο ή άκοπο μας υπενθυμίζει ότι δεν το διαβάσαμε ακόμη…